We werden en worden nog steeds omringd door ’75 jaar vrijheid’. Op tv wemelt het van de documentaires en naast school is het monument bijna klaar. Het is een tijd waar we ons weer bewust kunnen worden van wat er nog niet eens zo heel lang geleden is gebeurd en hoe dat nog steeds effect op ons heeft. Want als je opa, of je overgrootvader, dingen heeft meegemaakt in die oorlog, heeft je vader of moeder daar zeker invloed van gehad en dàt had dan weer invloed op jou – in je jeugd en nu. Het werkt door.....
. Maar ook op breder niveau heeft het nog steeds invloed. Want die zwaarbevochten vrijheid koesteren we niet alleen, maar verdedigen we ook met hand en tand. Waar je denkt beknot te worden in je vrijheid van doen en laten, in je vrijheid van meningsuiting, daar wordt moord en brand geschreeuwd. In sommige situaties is het schreeuwen misschien een beetje uit proportie, in andere alleen maar terecht en soms zelfs broodnodig.
Andere dingen worden dan weer vergeten. Na de hongerwinter werd er gezegd: “Dàt nooit weer… boeren, produceert!”. En zo deden zij. Nu, decennia later, nu zij daar succesvol in zijn geworden wordt hen verweten dat ze veel te veel produceren – maar elders op de wereld is nog steeds honger. Er wordt ook vergeten dat de holocaust begon met hele kleine dingen, zoals schelden of een verbod op toegang tot parken. Nu zijn het andere groepen die als zondebok worden aangewezen. Er werd na de Tweede Wereldoorlog verdeeld en geheerst. De Koude Oorlog kwam en ging, maar nog steeds zijn er aan twee kanten van ons kleine (maar niet meer zo koude) kikkerlandje twee immens grote landen waar twee immens machtige mannen aan de touwtjes trekken. Ook geschiedenis die verder achter ons ligt heeft nog steeds invloed. Bepaalde benamingen of gewoonten kunnen uit kwalijker praktijken zijn voortgekomen zonder dat wij ons dat nu nog bewust zijn – sommige zijn Geuzennamen geworden, andere termen voelen nog steeds als scheldwoorden. Daar tegenin gaan is lastig, juist omdat het al zo lang gebruikt wordt en de meesten geen besef of gevoel hebben wat erachter ligt. Want geschiedenis is toch al lang verleden tijd?
Maar nee. Geschiedenis is niet alleen wat achter ons ligt. De Spaanse Griep, zo’n honderd jaar geleden, waar eerst totaal niet over gecommuniceerd werd maakte tientallen miljoenen slachtoffers. We kunnen leren van hoe en wat er is fout gegaan in de rondgang van het virus en de ziektebeelden, en de bestrijding daarvan. Gelukkig zijn er nu veel meer mogelijkheden om verschillende ernstige ziektes te voorkomen of genezen, maar van dit nieuwe coronavirus Covid-19 weten wij nog niet alles. De wetenschappers meer, maar ook lang niet alles. We zijn inmiddels een beetje gewend geraakt aan afstand houden in de supermarkt, maar vragen ons af of we op bezoek kunnen bij oma met een kind dat net naar school is geweest. We zijn een beetje gewend geraakt aan thuiswerken, maar vragen ons af hoe dat zit met verplichte mondkapjes waarvan eerst werd gezegd dat die geen veiligheid toevoegden. Het is een gemeen virus en veiligheid staat voorop – maar ook de kritische stem is nog of weer wakker. Wat weten de wetenschappers dat wij niet weten? Wat weet de overheid dat ze ons niet vertellen? Zijn er halve waarheden die ze ons wijs maken om bepaalde regelgeving goed te praten? Of liggen alle feiten die zij kennen ook voor ons open op tafel en handelen zij naar beste kunnen en weten?
Vrijheid is een groot goed. Vrijheid in geloof, in liefde, in beroepskeuze, en van meningsuiting, liefst met doordachte en feitelijke argumenten. Geleidelijk krijgen we onze maatschappelijke vrijheden terug – met daarin besloten misschien een oude dwang. Naar je werk moeten – of werkte het thuiswerken beter voor jou? Weer naar school moeten – of waren zonder die prikkels je cijfers veel beter? Weer op vakantie – of kan je ook in de buurt genieten van vrije tijd onder strakke vliegtuigloze blauwe luchten? Covid-19 is een wereldwijd gemeen rotding, daar kunnen we het over eens zijn. Maar de gevolgen ervan èn de maatregelen ertegen kunnen ons wel aanzetten tot nadenken over verbeteringen in maatschappelijke structuren. Want wij leven nu de geschiedenis van later.